Blog

Wiele osób pracujących ze Scrum kiedy mówi o roli Scrum Mastera skupi się na aspekcie procesowym. Innymi słowy przedstawiana jest zawsze perspektywa odpowiedzialności i obowiązków tej roli z punktu widzenia struktury Scrum. Jest to osoba odpowiedzialna za przestrzeganie zasad Scrum, usuwanie przeszkód na drodze Zespołu Developerskiego i pomaganie we wprowadzaniu decyzji tego zespołu w życie. Taka osoba pracuje także z Product Ownerem, interesariuszami i całą resztą organizacji. Kilka razy w swojej pracy trenera i konsultanta spotkałem się już z pomysłami takimi jak to, że po osiągnięciu mechanicznego Scrum, Scrum Master nie ma nic do roboty i przestaje być potrzebny. To są dopiero fundamenty do prawdziwej pracy z rozwijaniem potencjału zespołu i zwiększaniem wartości wykonywanej pracy.Warto się zastanowić, w jaki sposób lub jakimi narzędziami Scrum Master może wykonywać swoją pracę tak, żeby być jak najbardziej skutecznym. Czytając ogłoszenia z ofertami pracy na polskich portalach można uzyskać nieodparte wrażenie, że bardzo ważna jest wiedza techniczna i doświadczenie w pracy programisty. Jest to zupełnie sprzeczne z prawdą.

Scrum Master wspierający zespół nie musi się znać na pracy jaką wykonuje ten zespół i nawet lepiej jeżeli się nie zna, bo nie wchodzi Zespołowi Developerskiemu ze swoimi pomysłami w kompetencje. W jaki zatem sposób osoba w tej roli może skutecznie wspierać Zespół Scrum i całą organizację?  Przede wszystkim jest kilka postaw, pomiędzy którymi skuteczny Scrum Master powinien się poruszać. Ponieważ w tym tekście skupiamy się na perspektywie coacha, nie jest to miejsce, żeby każdą postawę opisywać. Pozwolę sobie je tylko wymienić. Facylitator, usłużny lider, nauczyciel, mentor, konsultant/doradca i w reszcie coach.  Oprócz coacha, reszta postaw jest zrozumiała dla większości osób.

Wokół coachingu przez ostatnie kilka lat narosła warstwa złych skojarzeń i mitów. Często pod tym pojęciem ukrywane były tradycyjne stosowanie kija i marchewki przez managera lub rytuały prowadzone w korporacjach. Domorosłych coachów i takich po „kursach korespondencyjnych” nie brakuje. Coaching może też kojarzyć się z nachalnym zadawaniem bardzo mądrych pytań, które nie pasują do sytuacji albo wchodzenie na siłę w sferę emocji, czy nawet duchowości w kontekstach biznesowych i profesjonalnych. Coachingiem jest określane także uczenie kogoś lub pokazywanie komuś jak coś działa i jak wykonywać pracę. W pierwszym przypadku mamy zwykłe uczenie, w drugim mentoring. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że podobnie jak terapia, czy prowadzenie projektów coaching może być profesją i są organizacje, które ją regulują. Sprawdźmy zatem czym coaching jest na prawdę i jaka jest jego definicja. Posłużę się tutaj dwoma cytatami, które doskonale to wyjaśniają.

Ogólnie coaching to process pomagania ludziom i zespołom działać z wykorzystaniem maksimum posiadanych cech. Obejmuje to podkreślanie silnych stron osób, pomaganie im w pokonaniu osobistych barier i limitów, żeby osiągnąć ich najlepsze wyniki i umożliwianie im bardziej efektywnego funkcjonowania jako członkowie zespołów. Zatem, efektywny coaching wymaga i podkreśla zarówno zadanie jak i relację.

/Robert Dilts/

Coaching jest partnerstwem z klientami w prowokującym myśli i kreatywnym procesie, który inspiruje ich do maksymalizacji ich osobistego i profesjonalnego potencjału.”

/International Coaching Federation (ICF)/

ICF równie jasno definiuje kompetencje, jakie powinien posiadać coach:

• Budowanie relacji
• Pozycja coacha
• Budowanie kontraktu/koncentracja sesji
• Głębokie słuchanie
• Zadawanie „mocnych” pytań
• Bezpośrednia komunikacja
• Tworzenie świadomości
• Projektowanie działań
• Planowanie i wyznaczanie celów
• Zarządzanie postępami i odpowiedzialnością

Jak widać, jest to znacznie więcej niż zadawanie wyuczonych na pamięć pytań. Omówienie i przećwiczenie wszystkich kompetencji i konkretnych narzędzi zajmuje kilka, a nawet kilkadziesiąt dni warsztatowych oraz nadzorowanych praktyk. Profesjonalny coaching skupia się na prowadzeniu procesu coachingu w trakcie dedykowanej sesji coachingowej. Mamy tutaj tez aspekt pracy indywidualnej jak i pracy z całym zespołem. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby wykorzystywać umiejętności coachingowe w codziennej pracy z Zespołami Scrumowymi jeśli jest to robione umiejętnie.

Skupmy się zatem na najprostszych elementach, które mogą się przydać w pracy Scrum Mastera. W mojej ocenie są trzy rzeczy, które można zacząć stosować od raz i odnieść pozytywny wpływ na pracę zespołów. Są to proste narzędzia i umiejętności z obszarów pozycja coacha, zadawanie “mocnych” pytań i głębokie słuchanie i można je wykorzystywać zarówno na spotkaniach, w ramach codziennej pracy jak i w sytuacjach ad hoc.

Tworzenie atmosfery

Scrum Master jako usłużny lider jest odpowiedzialny za zapewnienie Zespołowi Developerskiemu wszystkiego, czego potrzebuje do swojej pracy. Nie ogranicza się to do załatwienia dodatkowej pamięci RAM czy zarezerwowania sali na spotkanie. Należy też zadbać o relacje w zespole i atmosferę. Stawiając się w pozycji coacha, Scrum Master może tworzyć atmosferę zaufania, braku ocen, akceptacji i środowisko, w którym każdy ma prawo do wyrażania opinii i bezpiecznie jest popełniać błędy czy po prostu nie mieć racji. Jak to robić? Na przykład przez zwracanie uwagi na to czy członkowie zespołu wyrażają opinie na temat faktów i zachowań czy może kierują się emocjami i oceniają osoby jako całość. Coach pamięta, że za każdym zachowaniem stoi pozytywna intencja, a porażka może być sukcesem jeśli czegoś z niej się nauczymy. Scrum Master przypomina o tym członkom zespołu i zwraca im uwagę na fakty i różne perspektywy. Scrum Master powinien również reagować w przypadku powstania konfliktu i prowadzić komunikację w kierunku owocnego rozwiązania.

Bycie obecnym

W każdym momencie z życia zespołu Scrum Master używa umiejętności coacha do ciągłej dysocjacji i asocjacji. To znaczy, że jest obecny w trakcie procesu uczestnicząc w nim i jednocześnie może patrzeć na ten proces z zewnątrz. W ten sposób osoba w tej roli może dopytać o wyjaśnienie kwestii, która byłaby pominięta. Może również podsumować cześć spotkania zbierając różne wątki, które pojawiły się do tej pory. Kolejna rzecz to przypominanie o zasadach pracy, wartościach Scrum w trakcie pracy. Równie pomocne jest pilnowanie czy dyskusje na spotkaniu idą w osiągnięciu celu spotkania i czy to co zespół robi jest produktywne. Dzięki temu Scrum Master może lepiej wspierać dyskusje i pracę. Developerzy i Product Owner mogą być tak mocno zaangażowani i pochłonięci w pracę, że nie będą widzieli, że “biegają z pustymi taczkami”. Scrum Master w postawie coacha zwraca również uwagę na ton w jakim dyskusję się toczą i w jakim formowane są opinie upewniając się, że każda opinia jest słyszana i uszanowana nawet jeżeli ktoś ma inną.

Głębokie słuchanie i zadawanie pytań

Dobrze wykorzystując trzy poziomy słuchania Scrum Master w roli coacha może zobaczyć pełen kontekst w jakim obraca się zespół i obraz świata widziany oczami każdego z członków zespołu. Coach może z rozmowy wychwycić wartości i przekonania, które mogą blokować indywidualne osoby jak i cały zespół. Pomaga to w transformacji organizacji do Agile oraz w odkrywaniu kolejnych przeszkód i uruchamianiu potencjału. Zadanie pytania związanego z kontekstem sytuacji i toczącą się rozmową pomaga dojść do interesujących odkryć, które nigdy by bez tego nie nastąpiły.

Obserwując profesjonalistę przy pracy wydaje się, że coach nie robi nic niezwykłego. Po prostu reaguje na to co sie dzieje i zadaje kolejne pytania samemu nie dając odpowiedzi, to świadczy to o wysokim poziomie umiejętności. Wydaje sie to łatwe, ale podobnie jak ze Scrum jest to łatwe do zrozumienia, ale trudne do poprawnego użycia w praktyce.